Bursztyn. Kto z Was nie marzył o tym, by podczas spaceru po plaży znaleźć tą słoneczną kropelkę złotych marzeń? Bursztyn od wieków rozpalał wyobraźnię poszukiwaczy. Rzemieślnicy tworzyli z nich prawdziwe dzieła sztuki. Dziś też! Zresztą zobaczcie sami. Wyruszcie z nami na pomorski szlak bursztynowy. Podczas tej podróży odwiedzimy historyczne miejsca, wystawy muzealne i miasto nazywane Światową Stolicą Bursztynu. Gotowi? W drogę!
Faktoria Handlowa w Pruszczu Gdańskim
Ruszamy bursztynowym tropem. Nasz pierwszy przystanek? Pruszcz Gdański i mieszczącą się tutaj Faktoria Handlowa. Zaraz po przekroczeniu imponującej, drewnianej bramy przenosimy się setki lat wstecz. Naszym przewodnikiem po dawnych czasach zostaje Król Berig, legendarny władca Gotów. To właśnie to wschodniogermańskie plemię przybyło na Pomorze ponad dwa tysiące lat temu i osiedliło się w pobliżu dzisiejszego Pruszcza Gdańskiego. W tamtych czasach te tereny znajdowały się nad brzegiem jeziora lagunowego, które połączone było z Morzem Bałtyckim. Taka lokalizacja – na styku szlaków lądowych i wodnych – sprawiła, że prężnie działał tutaj ośrodek handlowy, zwany faktorią.
Jednym z towarów, w który można było się tutaj zaopatrzyć, był właśnie bursztyn. Po to cenne złoto przybywali nawet Rzymianie. Wtedy podróż znad Adriatyku w okolice Pruszcza Gdańskiego zajmowała przynajmniej dwa miesiące. W jedną stronę! Taka wyprawa była bardzo niebezpieczna, chętnych na cenny łup nie brakowało. Więcej o samym szlaku bursztynowym można dowiedzieć się z krótkiego filmu, który wyświetlany jest w Chacie Wodza.
W faktorii możemy nie tylko zobaczyć starodawne eksponaty czy wyroby z bursztynu. Z bliska możemy przyjrzeć się rekonstrukcji Chaty Kowala oraz Chaty Bursztyniarza. Jak wyglądało w tamtych czasach życie mieszkańców faktorii? Jak mieszkali rzemieślnicy? Jakich narzędzi używali? Nas niezmiennie fascynuje ówczesna myśl technologiczna i proste wynalazki, które usprawniały codzienność.
W pracowni bursztyniarza możemy zobaczyć narzędzia, z których zazwyczaj korzystał w swojej pracy. Noże, krzemienne ostrza, tokarka czy świdry do wiercenia otworów w bursztynie. Obróbka bursztynu była pracochłonnym, wymagającym niezwykłych zdolności oraz staranności procesem. Ale efekt końcowy był zachwycający! Wystarczy spojrzeć na te wszystkie przedmioty, które udało się odnaleźć podczas wykopalisk na terenie Pruszcza Gdańskiego.
Faktoria Handlowa to nie tylko rekonstrukcja dawnej osady. Odbywają się tutaj warsztaty rzemiosła, pokazy historyczne i biesiady przy ognisku. Można spróbować swoich sił w łucznictwie czy zagrać w jedną z historycznych gier. Dzieje się tutaj naprawdę wiele, a informacje o nadchodzących wydarzeniach znajdziecie na stronie internetowej faktorii. Obiekt czynny jest przez cały rok. Normalny bilet wstępu kosztuje 9 PLN, a ulgowy – 6 PLN.
Bursztyn w Malborku
Szlak bursztynowy prowadzi nas dalej, do zamku w Malborku. Tu, we wschodnim skrzydle Zamku Średniego, mieści się piękna i niezwykle klimatyczna wystawa “Bursztynowe konteksty”. Historia zakonu krzyżackiego oraz zamku jest mocno związana z bursztynem. Przybliża nam ją audioprzewodnik podczas zwiedzania. To właśnie złoto Bałtyku było źródłem handlowej potęgi Krzyżaków. Gdy zorientowali się, jak cennym materiałem jest bursztyn, zmonopolizowali nie tylko sprzedaż, ale także jego wydobycie.
Nie przebierali przy tym w środkach. W tamtych czasach to Gdańsk był jednym z największych ośrodków bursztynnictwa. Krzyżacy podstępem wdarli się do miasta, dokonali rzezi mieszkańców i przejęli cały bursztynowy interes. Bez zgody zakonu krzyżackiego nikt już nie mógł zajmować się obróbką tego wartościowego surowca. Za nielegalne posiadanie bursztynu można było nawet przypłacić głową. Ale na zlecenie Krzyżaków rzemieślnicy dalej tworzyli prawdziwe dzieła sztuki. Te najpiękniejsze trafiały na królewskie dwory w całej Europie.
Dziś na zamku w Malborku możemy podziwiać imponującą kolekcję wyrobów z bursztynu. Niewielkie rzeźby, kielichy, szkatułki, ołtarzyki, biżuteria, różańce – to jedne z wielu eksponatów, które można zobaczyć na wystawie. Robi wrażenie! Bursztynową galerię można odwiedzić jedynie z biletem wstępu na zamek. To kiedy ostatnio byliście w Malborku?
Muzeum Bursztynu w Gdańsku
Nasza podróż szlakiem bursztynowym kończy się w Gdańsku, który nazywany jest Światową Stolicą Bursztynu. Pierwsze pracownie rzemieślnicze powstały tu jeszcze pod koniec X wieku. Przez setki lat gdański interes bursztynowy miał swoje wzloty i upadki. Dziś w Gdańsku powstaje ponad 70% światowych wyrobów z bursztynu.
Nasze kroki kierujemy w stronę Muzeum Bursztynu. Jego siedzibą był zabytkowy Zespół Przedbramia ulicy Długiej, obecnie mieści się w Wielkim Młynie. Sam budynek robi niemałe wrażenie. Na kilku piętrach przedstawiona została historia powstawania bursztynu, sposoby jego wydobywania i obróbki na przestrzeni lat.
Zapewne pamiętacie, jak powstaje bursztyn. Pokrótce: to stwardniała żywica drzew, licząca sobie miliony lat. Tym niepowtarzalnym kawałkom natury poświęcona jest pierwsza wystawa. Z bliska możemy przyjrzeć się małym i dużym bryłkom bursztynu, z zatopionymi w nich fragmentami roślin i zwierząt.
Z każdym kolejnym piętrem przenosimy się w inne czasy. Podziwiać możemy m.in. starodawne wyroby, eksponaty z czasów rzymskich, średniowieczne przedmioty. Zobaczymy tu piękną biżuterię, zabytkowe szkatułki, ołtarzyki, sztućce, a nawet gry. Nie mogło zabraknąć tu także współczesnych wyrobów z bursztynu.
Wśród eksponatów można odnaleźć replikę klejnotów, które w prezencie otrzymali książę William z małżonką podczas ich wizyty w Gdańsku.
Budynek, w którym mieściło się wcześniej muzeum, też ma niezwykłą, choć raczej ponurą historię. Kiedyś pełnił on funkcję wieży więziennej oraz katowni. W dawnych celach urządzono wystawę, która przedstawia przygnębiające realia wymiaru sprawiedliwości w tamtych czasach.
Szlak bursztynowy na Pomorzu
To nie koniec bursztynowej przygody w Gdańsku. Złoto Bałtyku możecie podziwiać także m.in. w Muzeum Archeologicznym. Wrażenie robi też bursztynowy ołtarz w kościele św. Brygidy. Na zakupy najlepiej wybrać się na ulicę Mariacką, gdzie mieszczą się sklepy i warsztaty z lokalnymi wyrobami.
A może chcielibyście spróbować szczęścia i samemu znaleźć taki kawałek bursztynu? Co roku w Jantarze odbywają się Mistrzostwa Świata w Poławianiu Bursztynu. Na poszukiwanie złota Bałtyku można udać się także na Wyspę Sobieszewską, do Mikoszewa lub Stegny. Najlepiej po takim porządnych sztormie.
Odkryj z nami Pomorskie! Wybierz się w podróż jednym z pomorskich szlaków kulturowych:
Publikacja tego artykułu powstała przy współpracy z Pomorską Regionalną Organizacją Turystyczną i jest działaniem projektu nr PR/1/008/2018 ‘Tourism beyond the boundaries – tourism routes of the cross-border regions of Russia and North-East Poland’ Turystyka bez granic – szlakami turystycznymi na obszarach transgranicznych Rosji i północno-wschodniej Polski, realizowanego z Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Rosja 2014-2020, dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej.
Artykuł został opracowany przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Rosja 2014-2020. Wyłączną odpowiedzialność ponosi Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczna i w żadnym wypadku nie może on być uważany za odzwierciedlający oficjalne stanowisko Unii Europejskiej, Instytucji Zarządzającej lub Wspólnego Sekretariatu Technicznego PWT Polska-Rosja 2014 – 2020.